Słyszeliście o teorii dwóch systemów myślenia według noblisty Daniela Kahnemana? Zdecydowanie powinniście! O co chodzi?
Daniel Kahneman to ceniony izraelsko-amerykański psycholog i ekonomista. Kahneman jest profesorem psychologii na Uniwersytecie w Princeton, wykładowcą na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie, a także współpracownikiem uczelni w USA i Kanadzie. Jest autorem licznych publikacji z dziedziny ekonomii, psychologii i prawa, a także z pogranicza wymienionych dziedzin. W 2002 roku otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie ekonomii. Wśród dorobku naukowca znajduje się także wydana w 2012 roku książka pod tytułem „Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym”. Jakie tezy wysnuł Kahneman?
Jeden z najważniejszych współczesnych myślicieli na świecie Daniel Kahneman, w swojej książce pod oryginalnym tytułem „Think Fast, Think Slow”, przedstawia dwa systemy myślenia. System pierwszy opiera się emocjach i intuicji, cechuje go szybkość podejmowania decyzji. System drugi jest wolny, opiera się na rozwadze i logicznym myśleniu. W jakich sytuacjach używamy każdego z nich?
Szybki system myślenia towarzyszy nam w podejmowaniu większości codziennych decyzji, wyborów i realizacji zadań. Są to decyzje, które podejmujemy automatycznie, niejako bezwiednie. Nie wymagają one pogłębionej analizy. Decyzje zapadają szybko i nie dotyczą zbyt złożonych problemów. System pierwszy wykorzystywany jest także w procesie automatycznego wysnuwania i opracowywania wniosków. Jeżeli zdarza się sytuacja A, to znając determinantę B, wiemy, jaki będzie efekt. Think Fast bazuje na naszej wiedzy i dotychczasowym doświadczeniu.
Cechy systemu 1:
Według teorii Kahnemana drugi z systemów myślenia, który wykorzystujemy w podejmowaniu decyzji, jest wolny i wyrachowany. Wykorzystujemy go wtedy, gdy musimy podjąć poważną decyzję, analizujemy jakąś sytuację. Ale nie tylko. Think Slow wykorzystujemy także podczas budowania przemyślanych wypowiedzi. Wolny system myślenia występuje zawsze wtedy, gdy myślimy świadomie. Zdajemy sobie sprawę z analizowania sytuacji w głowie. Jakkolwiek to nie brzmi – jest to myślenie przemyślane. Wymagające wysiłku i skupienia.
Drugi system myślenia dominuje w przypadku rozwiązywania złożonych zadań i problemów. Wolny system myślenia stosujemy zdecydowanie rzadziej niż szybki. Do przeprocesowania zagadnień, z którymi mierzymy się w wolnym myśleniu, niezbędna jest wiedza zdobyta z systemu szybkiego.
Oba systemy myślowe opisane przez Kahnemana są nieustannie aktywne i współgrają ze sobą. To, który z nich aktualnie jest dominujący, zależy od konkretnej sytuacji, w której się znajdujemy. Zarówno system wolny, jak i szybki spełniają konkretne funkcje. Pierwszy uwarunkowuje myśli w odniesieniu do percepcji otoczenia oraz pamięci wizualnej i asocjacyjnej. Drugi system zbiera doświadczenia pierwszego i na ich podstawie wyciąga wnioski.
Kahnemana wysnuł jeszcze jedną ciekawą tezę: zaobserwował, że system myślowy jeden, ma większy wpływ na nasze zachowanie wtedy, kiedy dwa jest zajęty. Takie zachowania zdarza się nam obserwować np. jeżeli osobie pochłoniętej myślami zadamy jakieś pytanie. Często uzyskamy na nie machinalną odpowiedź. Po czasie zapytana osoba nie będzie nawet wiedziała, że odpowiedziała na pytanie i jak brzmiała odpowiedź.
Każdy z systemów myślowych jest nam niezbędnie potrzebny w codziennym funkcjonowaniu. Dla pełnej prawności intelektualnej konieczny jest zarówno ten wolny, jak i ten szybki. Na co dzień nie zastanawiamy się, który z nich jest aktualnie „w akcji”. Mając świadomość ich istnienia, możemy zwrócić uwagę, w jakich sytuacjach ich używamy.
Zdjęcie główne: Katerina Jerabkova/unsplash.com
