Szachy to bardzo inteligentna i pożyteczna gra rozwijająca uwagę oraz logiczne i strategiczne myślenie. Jeśli od dawna marzysz o spróbowaniu swoich sił na szachownicy, ten artykuł jest dla ciebie.
Współczesna nauka uważa, że pierwszy znany prototyp szachów – indyjska gra „chaturanga” – powstał około VI wieku n.e. Persowie zapożyczyli koncepcję gry od Hindusów, tworząc własną wersję, a po arabskim podboju Persji w VII wieku gra rozprzestrzeniła się w obrębie kalifatu arabskiego pod nazwą „shatranj”.
Ta wersja była bardzo podobna do współczesnych szachów: dwóch graczy, plansza złożona z 64 pól, te same figury. Dziś szachy nadal cieszą się ogromną popularnością, a na fali sukcesu netfliksowej produkcji „Gambit królowej” przeżywały prawdziwy renesans. Miliony ludzi na świecie zapragnęło zakosztować tej szlachetnej gry.
Nauka gry w szachy dla dorosłych nie jest tak trudna, jak mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka. Pierwszym krokiem jest oczywiście zakup zestawu szachowego. Istnieje wiele modeli, od niedrogich masowo produkowanych, po kolekcjonerskie i ręcznie robione. Tutaj każdy powinien dokonać wyboru uwzględniając swój gust.
Mając do dyspozycji komputer lub smartfon, możesz także nauczyć się grać w szachy z pomocą internetowych portali i aplikacji. Nie jest to oczywiście to samo, co prawdziwa szachownica, ale ma swoje plusy, o których opowiemy za chwilę.
Musisz zrozumieć, że szachy nie są grą liniową, w której wystarczy wiedzieć, jak można przemieszczać figury. Oczywiście zasady są podstawą, ale taktyka i strategia mają nie mniejsze znaczenie. Jest to coś, co rozwija się wraz z doświadczeniem podczas treningu i wymaga cierpliwości.
Szachownica zawsze składa się z 32 czarnych i 32 białych pól ułożonych naprzemiennie w 8 rzędów i 8 kolumn. Rzędy, które biegną od najbliższej krawędzi planszy jednego szachisty, do najbliższej krawędzi drugiego nazywane są pionowymi. Rzędy, które biegną pod kątem prostym w stosunku do nich, nazywane są poziomymi. Rzędy pól tego samego koloru, które stykają się ze sobą narożnikami, nazywa się przekątnymi.
Szachownica musi być umieszczona w taki sposób, aby prawe narożne pole po stronie każdego szachisty było białe.
Figury szachowe są białe lub czarne. Każdy gracz zaczyna z zestawem 16 figur. Białe zawsze wykonują pierwszy ruch, po nich czarne i tak na zmianę, aż do zakończenia partii. Każda figura ma swoją początkową pozycję na szachownicy. Poziomy rząd najbliżej gracza powinien wyglądać tak (od lewej do prawej):
Drugi poziomy rząd w całości zajmują piony.
Każda z figur porusza się w charakterystyczny dla siebie sposób i jest to kolejna podstawowa informacja, którą trzeba przyswoić, zanim zaczniesz trenować szachowe zagrania, otwarcia, debiuty i gambity.
Pion. Może chodzić tylko do przodu i tylko o jedno pole. Wyjątkiem jest pierwszy ruch, który może być skokiem o dwa pola naprzód. Podczas tego ruchu można wykonać tak zwane bicie w przelocie. Natomiast normalne bicie, pion wykonuje tylko do przodu i tylko po przekątnej od zajmowanego przez siebie pola.
Wieża. Porusza się o dowolną liczbę pól w poziomie lub w pionie. Charakterystyczną cechą wieży jest możliwość wykonywania roszady. To podwójny ruch figur (wieża i król) w ramach jednej tury przy spełnieniu odpowiednich warunków.
Goniec. Początkowo każdy gracz ma 2 gońców – jeden chodzi tylko po czarnych polach, a drugi tylko po białych. Oba poruszają się tylko po przekątnych, ale o dowolną liczbę pól.
Skoczek. Porusza się w dowolnym kierunku dwa pola poziomo lub pionowo i jedno pole prostopadle, czyli wykonuje ruch w kształcie litery „L”. Osobliwością skoczka jest to, że „nie widzi przeszkód”. Nie chodzi jak inne figury, ale przeskakuje zarówno sojuszników, jak i przeciwników.
Hetman. Najsilniejsza figura na szachownicy. Może poruszać się w dowolnym kierunku (pionowo, poziomo i po przekątnej) o dowolną liczbę pól.
Król. Główna figura na szachownicy. Najcenniejsza, ale nie najsilniejsza. Porusza się jak hetman, we wszystkich kierunkach (po pionowej, poziomej i przekątnej), ale tylko o jedno pole.
Szach to sytuacja, kiedy król jest zagrożony, ale gracz jest w stanie go obronić. Z kolei mat to pozycja, w której król nie ma już możliwości ucieczki i w następnym ruchu zostałby zbity. Możemy również mówić o takiej sytuacji jak pat – to techniczny remis, kiedy szach nie został ogłoszony, ale wykonanie kolejnego ruchu jest niemożliwe, bo naraziłoby króla.
W szachach nie ma obowiązkowych ruchów, z wyjątkiem sytuacji wystąpienia szacha, kiedy trzeba uratować króla. Każda figura, z wyjątkiem piona i skoczka, jeśli napotka przeszkody w postaci figury przeciwnika, niszczy wroga, zajmując jego miejsce. Jednak główny celem każdego gracza jest król. Zaszachowanie go definitywnie kończy partię.
W Internecie i księgarniach można łatwo znaleźć różne zbiory zadań szachowych wraz z rozwiązaniami. Zwykle podana jest w nich pewna pozycja, a Ty musisz znaleźć właściwą kombinację ruchów, które doprowadzą do zwycięstwa. Początkującym zaleca się rozwiązywanie problemów bezpośrednio na szachownicy.
Dobrze jest znaleźć partnera do gry i choć zabrzmi to dziwnie, najlepiej, gdyby była to osoba doświadczona. Jeśli nie znasz nikogo takiego, możesz korzystać z portali szachowych i wybierać przeciwników o wyższych rankingach. Oczywiście musisz przygotować się na to, że pierwsze gry będą kończyły się Twoją porażką, jednak przegrana z silniejszym oponentem przyniesie Ci więcej korzyści niż zwycięstwo ze słabszym.
Nie warto natomiast poświęcać zbyt wiele czasu na rozgrywki z komputerem – wygranie z nim jest wyzwaniem, ponieważ algorytm ma przygotowane odpowiedzi na każdą Twoją zagrywkę. Lepiej zagraj z osobą, która będzie w stanie udzielić Ci kilku pożytecznych wskazówek.
To ważny element rozwoju każdego szachisty – wnikliwa analiza każdego ruchu ze szczególnym uwzględnieniem najbardziej kłopotliwych momentów. Podczas regularnej rozgrywki nie zawsze masz wystarczająco dużo czasu, żeby się zastanowić, dlatego powrót do niej na spokojnie pozwala na odkrycie większej ilości możliwości i wskazanie podstawowych błędów, których się dopuściłeś.
W przypadku niektórych gier online zapis rozgrywki prowadzony jest automatycznie. Jeśli grasz na żywo, sam musisz wykonać odpowiednie zapiski, by móc do nich wrócić. Dlatego zawsze miej przy sobie notes.
Nawet jeśli Twoje umiejętności nadal pozostawiają wiele do życzenia, zdecyduj się na udział w turnieju. Będziesz mógł zmierzyć się z najlepszymi, zaobserwować, jak grają profesjonaliści i jakie stosują taktyki. Taki skok na głęboką wodę może okazać się naprawdę pożyteczny, a Twoja niewiedza szachowa czasem może grać na twoją korzyść – w końcu jako nowicjusz możesz być nieprzewidywalny dla bardziej doświadczonych graczy.
Nieważne, ile masz lat i czy swoją przygodę z szachami rozpoczynasz kompletnie od zera – każdy może opanować szachy. Wystarczy odpowiednia motywacja i codzienna praktyka. Pamiętaj, że zwycięstwo uczy tylko jednej rzeczy, a porażka tysiąca, dlatego wyciągaj wnioski z każdej przegranej rozgrywki i nie zniechęcaj się.
Zdj. główne: Felix Mittermeier/unsplash.com
